CÁ TRÊ
Tên khoa học:
Clarias fuscus
Lacépède; Họ Cá trê (Clariidae).
Tên khác:
Cá trê đen, Cá hẻn
Tên nước ngoài:
Silure, poisson - chat (Pháp).
Mô tả:
Thân dài, có da trần nhẵn, bóng. Đầu dẹt bằng, thân và đuôi
dẹt bên, mang cá là một bộ phận đặc biệt gọi là hoa khế làm cho cá có thể sống
trên cạn được lâu. Miệng rộng, hướng ra phía trước, có ràng sắc nhọn, có 4 đôi
râu dài, mắt nhỏ, lỗ mũi cách nhau khá xa. Vây lưng và vây hậu môn rất dài, các
tia vây gần bằng nhau, vây đuôi tròn; vây ngực có tia gai ngắn, cứng, khía răng
cưa; vây bụng nhỏ. Màu đen hoặc nâu đen, bụng nhạt hơn.
Cá trê: Clarias fuscus Lacépède
Phân bố, sinh thái:
Cá nước ngọt, sống ở ao, hồ, ruộng nước có nhiều bùn, tối tăm.
Về mùa đông, cá trê rúc trong bùn, nằm im tránh rét. Ăn tạp nhưng chủ yếu là động
vật không xương sống nhỏ, cá con. Mùa sinh đẻ vào tháng 3-6.
Bộ phận dùng:
Cả con còn tươi.
Thành phần hoá học:
Cá trê chứa 16,5% protid, 11,9% lipid, 20mg% Ca, 21 mg% P, 1mg%
Fe, 0,lmg% vitamin B1, 0,04mg% B2, l,4mg% PP và cung cấp
178 calo trong 100g thịt (Viện Dinh dưỡng).
Tính vị, công năng:
Thịt cá trê có vị ngọt, tính bình, không độc, có tác dụng bổ
huyết, giảm đau, sinh tân, ích khí.
Công dụng:
Thịt cá trê om hay hầm là món ăn-vị thuốc rất tốt cho cơ thể
đang suy yếu, người mới ốm khỏi. Cá trê giã nhỏ với lá cỏ xước, rồi nấu với lá
vông nem, ăn cả cái lẫn nước chữa sa dạ con; với than quả bồ kết (0,5- 1g) lại
chữa viêm phế quản.
Thuốc giải độc có cá trê (1 con) làm thịt, bỏ ruột, lấy chu
sa đã thuỷ phi, tán bột mịn (1 g) rắc đều vào cá, nướng chín. Ăn với ít muối hoặc
nước mắm làm 3- 4 lần trong ngày.
Cách thuỷ phi chu sa: Mài chu sa vào bát sứ. Dùng nam châm
hút hết mùn sắt. Cho nước vào, khuấy đều, để lắng. Gạn bỏ nước trong. Lại thêm
nước, khuấy đều; làm vài lần đến khi nước ở trên trong là được. Lấy cặn gói vào
giấy màu đen, phơi nắng đến khô.
Bài thuốc có cá trê:
1. Giải nhiệt, giải cảm: Cá
trê làm sạch, cắt khúc hoặc để cả con ướp nước riềng, nghệ, bột nêm, nước mắm
cho thấm đều. Bắc chảo dầu ăn phi hành củ cho thơm, cho cá vào đảo qua rồi cho
nước sôi ngập cá đậy vung và đun nhỏ lửa om cho cá chín nhừ ăn nóng với cơm.
2. Chữa
suy giảm tình dục: Cá trê 1 - 2 con, làm sạch nhờn, bỏ mang, ruột (chú ý phải
giữ đầu cá trê lại bởi nó là chủ vị), đậu đen 40g (ngâm trong nước từ 4 - 5 giờ
vớt ra). Cho dầu vào chảo đợi nóng mới bỏ cá trê cùng 2 miếng gừng, tỏi, tiếp
cho đậu đen và một bát nước nấu sôi thì hạ lửa nhỏ hầm trong 1 giờ cho cá và đậu
nhừ, cho gia vị vừa miệng. Ngày ăn 1 lần. Món ăn này còn có công hiệu cho những
người làm việc trí óc nhiều.
3. Bổ
thận: Cá trê 1 con khoảng 300g, đậu đen 150g. Cá trê khử mùi
tanh, nhờn, làm sạch, giữ nguyên đầu, lọc bỏ xương ninh với 300ml nước để làm
nước dùng. Đậu đen xay thành bột, cho vào nước xương quấy đều rồi đun sôi, để
nhỏ lửa, cho cá vào nấu chín, nêm gia vị là dùng được. Dùng 10-15 ngày.
4. Dưỡng
huyết điều kinh: Cá trê 250g, đậu đen 150g. Cá trê làm sạch, bỏ mang, ruột,
chặt khúc. Đậu đen rửa sạch, đậu đen hầm chín rồi cho cá trê vào hầm cùng với đậu
đen tới khi cá chín nhừ, nêm gia vị ăn nóng.
Hoặc: Cá trê 300g, ngải cứu 100g, hồng hoa 12g, bột đậu
đen 120g, trần bì 6g. Cá trê làm sạch, cho vào nồi cùng bột đậu đen. Ngải cứu,
hoa hồng, trần bì cho vào túi vải mỏng, thêm 600ml nước, đun nhỏ lửa, khi các
thứ trong túi vải nhừ bỏ ra, phần còn lại chia 3 lần ăn trong ngày. Dùng 10- 15
ngày.
5. Bổ
huyết, nhuận phế, dưỡng da, đen tóc: Cá trê 1 con 500g, sườn lợn
300g, mạch môn đông 16g, sa sâm 12g, tỳ bà diệp 12g, đậu ván tươi 12g, hạnh
nhân 8g, đảng sâm 20g, gừng tươi 2 lát. Cá làm sạch bỏ ruột, sườn chặt miếng,
giã nhuyễn gừng ướp với sườn và cá. Các vị thuốc cho vào túi vải buộc miệng,
cho vào 1.000ml nước sắc kỹ, nhỏ lửa trong 1 giờ thì bỏ túi thuốc ra, cho cá và
sườn vào nước thuốc nấu trong 1 giờ, bắc ra ăn nóng. Ngày ăn 1 lần, ăn trong 7
-10.
6. Làm
kiện tỳ, bổ thận, hành huyết, hoạt huyết, bổ khí huyết (chữa
quầng mắt thâm, tăng cường nhuận da, chữa đau lưng, mỏi gối, hoa mắt, chóng mặt
ù tai, đàn ông di tinh, phụ nữ rối loạn kinh nguyệt): Cá trê con 500g, hồng hoa
12g, đậu đen 160g, trần bì 3g.
Làm sạch cá, bỏ ruột, cho hồng hoa vào túi vải, đậu đen rang
cho nứt vỏ. Sau lấy 500ml nước đun sôi, cho tất cả vào nồi, đậy kín vung, đun
nhỏ lửa cho sôi nhẹ trong 2 giờ đến khi thấy đậu nhừ là lấy ra ăn nóng. Tuy
nhiên, những người âm hư hỏa vượng, phụ nữ có thai không dùng món ăn này.
7. Bổ
huyết, nhuận phế, ích khí, làm da hồng hào, tươi nhuận, đen tóc: Cá
trê 1 con 500g, sườn lợn 300g, mạch môn đông 16g, sa sâm 12g, tỳ bà diệp 12g, đậu
ván tươi 12g, hạnh nhân 8g, đảng sâm 20g, gừng tươi 2 lát. Cá làm sạch bỏ ruột,
sườn chặt miếng, giã nhuyễn gừng ướp với sườn và cá. Các vị thuốc cho vào túi vải
buộc miệng, cho vào 1.000ml nước sắc kỹ, nhỏ lửa trong 1 giờ thì bỏ túi thuốc
ra, cho cá và sườn vào nước thuốc nấu trong 1 giờ, bắc ra ăn nóng. Ngày ăn 1 lần,
cần ăn trong 7 – 10 ngày.
8. Làm
da nhuận tươi hồng hào: Cá trê vàng nấu với rau mồng tơi thành
canh ăn mỗi tuần 1 lần, cần ăn liền vài tuần.
9. Thúc
đẩy tăng tiết sữa ở sản phụ sau sinh: Cá trê 1 con 250g, gừng 3 lát,
trứng gà 2 quả. Cá trê làm sạch, cắt thành khúc cho vào chảo mỡ cùng với gừng,
rán thơm lấy ra cho vào nồi, đổ nước vừa đủ, đun sôi rồi hạ nhỏ lửa đun khoảng
1 giờ nữa thấy nước canh sánh đặc thì đập trứng vào khuấy đều là được. Ăn vào bữa
sáng, ăn liền 3 - 4 ngày.
Post a Comment